ابر دولتی
یکی از کاربردهای کلیدی رایانش ابری در بخش دولتی است. دولت ها یکی از مصرف کنندگان کلیدی خدمات و منابع فناوری اطلاعات می باشند. توسعه خدمات الکترونیکی نیاز به توسعه سیستم ها و زیرساخت های فنی را ضروری ساخته است. از این رو برخی از کشورها برای بهینه سازی منابع زیرساختی و سیستمی و حداکثرسازی ارزش حاصل از سرمایه گذاری در این حوزه، راه حل ابری را در حوزه دولت بکار گرفته اند. بکارگیری مفهوم رایانش ابری در حوزه دولت باعث شکل گیری مفهومی تحت عنوان ابر دولتی شده است. مطالعه ای در اتحادیه اروپا نشان می دهد در صورتی که ابر عمومی به صورت کامل توسط اعضا توسعه یابد، تا سال 2020 میلادی 1 درصد به GDP افزوده شده و 2.5 میلیون شغل در این کشورها ایجاد می شود. در این مطالعات تاکید شده است که در سناریوی هدایت برنامه های رایانش ابری توسط دولت 3 برابر احتمال موفقیت نسبت به سناریوی عدم حضور دولت بیشتر است. در این بخش راهبردها، اقدامات و تجربیات برخی از کشورهای پیشرو در این زمینه مورد مطالعه قرار گرفته است.
استرالیا
استرالیا یکی از بزرگترین بازارهای رایانش ابری در جهان را به خود اختصاص داده است. IDC برآورد نموده است که حجم بازار رایانش ابری در استرالیا از 884 میلیون در سال 2012 به 2.7 میلیارد دلار در سال 2017 افزایش خواهد یافت. شبیه سازی موسسه KPMG نشان می دهد که توسعه رایانش ابری در اقتصاد استرالیا می تواند تا سال 2020 میلادی سالانه 3.3 میلیارد دلار به درآمد ناخالص داخلی این کشور اضافه نماید. گارتنر پیش بینی نموده است که رایانش ابری در استرالیا در سال 2017 به 6.5 میلیارد دلار برسد. این رقم نسبت به سال 2016 میلادی 15 درصد رشد داشته است. همچنین طی مطالعات صورت گرفته در استرالیا مشخص شده است که 85 درصد از کسب و کارها از محصولات نرم افزاری مبتنی بر ابر استفاده می کنند. توسعه خدمات ابری در استرالیا عمدتاً به سال 2009 میلادی بر می گردد از آن زمان تاکنون 8 تامین کننده داخلی و چندین تامین کننده بزرگ خارجی خدمات مورد نیاز رایانش ابری استرالیا را تامین نموده اند. یکی از عواملی که باعث شده است تا رایانش ابری در استرالیا شتاب بگیرد، اجرای پروژه شبکه پهن باند ملی [1] است. در قالب این شبکه دسترسی عمومی به شبکه پهن باند با سرعت بالا فراهم می شود. این شبکه تاکنون در نقاط مختلف استرالیا پیاده شده و دسترسی منازل، مراکز اقتصادی و تجاری و سازمان های دولتی به شبکه پهن باند ایجاد گردیده است.
چشم انداز ملی استرالیا در حوزه رایانش ابری عبارت است از: استرالیا خدمات برتر در سطح جهانی در حوزه رایانش ابری را ایجاد و بهره برداری نموده تا نوآوری و بهره وری در اقتصاد دیجیتال این کشور تقویت گردد.
سازمان های دولتی استرالیا سالانه 6 میلیارد دلار در زمینه فناوری اطلاعات هزینه می کنند. هزینه کل دولت استرالیا با در نظر گرفتن ایالت ها و مراکز محلی 30 درصد بازار فناوری اطلاعات استرالیا را شامل می شود. دولت استرالیا رایانش ابری را به عنوان یکی از روندهای کلیدی فناوری اطلاعات مورد توجه قرار داده و هدف ذیل را به منظور توسعه رایانش ابری در این کشور تبیین نموده است.
«دولت استرالیا هزینه های فناوری اطلاعات و ارتباطات دولت را از طریق حذف دوباره کاری و گسستگی در زیرساخت ها کاهش داده، بهره وری را بهبود داده و خدمات بهتری را عرضه خواهد نمود.»
دولت استرالیا طی تحلیل که انجام داده است، سه نقش کلیدی برای خود در حوزه رایانش ابری تبیین نموده است.
- دولت یک خریدار بزرگ خدمات ابری است. دولت استرالیا سالانه 5 میلیارد دلار در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هزینه می کند.
- دولت می تواند در موارد ضعف بازار، به عنوان تنظیم کننده مقررات وارد شود. در حال حاضر با توجه به قوانین حمایت از مصرف کننده دولت نیازی به تنظیم مقررات جداگانه در زمینه ابری نمی بیند مگر اینکه بازار با کاستی یا ضعف اساسی روبرو شود.
- دولت می تواند از بخش خصوصی حمایت نموده و از سرمایه گذاری خارجی نیز استقبال نماید. در این صورت رایانش ابری به عنوان یک بخش اقتصادی فعال توسعه می یابد. دولت نقش کلیدی در پیوند بخش تحقیق و توسعه، سرمایه گذار، توسعه دهنده، صنعت و مصرف کننده نهایی بر عهده دارد.
در راستای تحقق نقش های فوق الذکر مجموعه ای از استراتژی ها و اقدامات به شرح ذیل توسط استرالیا تبیین گردیده است:
همچنین سیاست های توسعه رایانش ابری در دولت استرالیا عبارتند از:
- سازمان های عمومی برای توسعه خدمات جدید فناوری اطلاعات خود باید از خدمات ابری استفاده کنند. همچنین در زمان تغییر و جایگزینی خدمات جدید نیز باید از بستر ابری استفاده شود. البته به شرطی که زیرساخت ابری شرایط ذیل را داشته باشد:
- برای استفاده در خدمت مورد نظر مناسب باشد.
- از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه باشد.
- ریسک های آن قابل مدیریت شود.
همچنین ذیل سیاست فوق تاکید شده است که سازمان های دولتی استرالیا در زمان مهاجرت به خدمات ابری باید این ملاحظات را در نظر بگیرند.
- استفاده از ابرهای عمومی برای توسعه و آزمون خدمت و همچنین میزبانی خدمات عمومی
- ارزیابی ابرهای ترکیبی یا خصوصی بر حسب نیاز
- شناسایی فرصت های بهره گیری از اقدامات انجام شده توسط سایر سازمان ها
- حصول اطمینان از تطابق با قوانین و مقررات مرتبط در زمان انتخاب خدمات ابری
- استفاده از راهنمای ارائه شده برای تطبیق و کاربست خدمات ابری
دولت استرالیا همچنین فرآیند شش مرحله ای را برای سازمان های دولتی این کشور تعریف نموده که براساس این فرآیند سازمان اقدام به بکارگیری فناوری رایانش ابری نمایند. این فرآیند در شکل نشان داده شده است.
همچنین مجموعه ای از راهنماها و دستورالعمل های فنی توسط دولت تهیه شده که به عنوان راهنمای اجرایی توسط سازمان های دولتی فدرال و ایالتی مورد بهره برداری قرار خواهند گرفت:
- راهنمای پیاده سازی خدمات ابری
- ملاحظات حریم خصوصی رایانش ابری برای سازمان های دولتی
- ملاحظات قانونی در زمان عقد قرارداد خدمات رایانش ابری
- ملاحظات مالی برای استفاده از خدمات رایانش ابری در سازمان های دولتی
- حاکمیت جامعه ابری
- ملاحظات امنیت اطلاعات رایانش ابری
- مدیریت مستندات در رایانش ابری
انگلستان
دولت انگلستان نیز با تدوین استراتژی ملی رایانش ابری در جهت توسعه قابلیت ها وکاربردهای رایانش ابری در بخش دولتی این کشور گام برداشته است.
یکی از اقدامات آغازین طرح ابر دولت در انگلستان راه اندازی فروشگاه برنامه های کاربردی برای دولت[2] بوده است. این فروشگاه یک بازار الکترونیکی است که سازمان های دولتی می توانند خدمات و برنامه های کاربردی مورد نیاز خود را بر روی بستر ابری دریافت کنند. یکی از معضلات توسعه دولت الکترونیکی در سازمان های دولتی، اقدامات موازی و چندباره و سرمایه گذاری های متعدد برای توسعه سخت افزارها، نرم افزارها و بسترهای ارتباطی و همچنین برنامه های کاربردی است. با راه اندازی این فروشگاه، سازمان های دولتی می توانند سیستم های کاربردی و خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند. تامین کنندگان این خدمات نیز می توانند هریک از سازمان ها و شرکت های بخش خصوصی و عمومی باشند. در این حالت سرویسی که توسط یکی از تامین کنندگان تولید می شود می تواند توسط سازمان های مختلف بخش دولتی مورد استفاده قرار گیرد. اهداف اصلی راه اندازی این بستر عبارتند از:
- ایجاد بستری رقابتی برای ارائه و عرضه سرویس ها و برنامه های کاربردی بخش خصوصی به ویژه شرکت های کوچک و متوسط
- کاهش هزینه های امتیاز بهره برداری نرم افزار برای سازمان های دولتی از طریق ارائه و عرضه انبوه تر آنها در مقیاسی گسترده
- کاهش تنوع و تعدد برنامه های کاربردی مورد استفاده در سازمان های دولتی
- کاهش وابستگی به مشاوره ها و خدمات درونی سازمان ها در زمینه اکتساب برنامه های کاربردی
- ارتقای قابلیت پایش و نظارت برنامه های کاربردی بخشی دولتی و ارائه بازخوردهای مناسب
- استفاده مجدد از اموال معنوی و غیرمادی سازمان های دولتی
- کاهش زمان و مدت چرخه تدارک برنامه های کاربردی و استفاده بهینه از منابع تدارکاتی
خدمات ابر دولتی انگلستان در سه حوزه ذیل ارائه می شوند:
- میزبانی ابری مانند شبکه های تحویل محتوی یا خدمات متعادل سازی بار
- نرم افزارهای ابری مانند ابزارهای حسابداری یا نرم افزارهای مدیریت مشتریان
- پشتیبانی ابری مانند خدمات انتقال به فناوری های جدید یا پشتیبانی مستمر
بستر ابر دولتی انگلستان مدل های مختلف خدمات ابری از جمله نرم افزار به عنوان سرویس، پلت فرم به عنوان سرویس و زیرساخت به عنوان سرویس را ارائه می کند. در حال حاضر بیش از 25000 سرویس توسط 2000 تامین کننده بر روی این بستر قرار گرفته است. سازمان های دولتی می توانند با مراجعه به بازار الکترونیکی طراحی شده برای این بستر، خدمات مورد نیاز خود را جستجو کرده و پس از انتخاب خدمت مناسب طی قراردادی که فرمت آن از پیش تعریف شده است، از خدمات ارائه شده بهره مند شوند.
برای اینکه سازمان های دولتی بتوانند به سرعت از خدمات ابر دولتی بهره مند شوند، چارچوب قانونی نیز برای این موضوع توسط دولت تدوین و ارائه گردیده است. این چارچوب تاکنون تا نسخه 9 عرضه شده است[3]. همچنین به منظور تضمین امنیت اطلاعات در این خدمات، اصولی برای امنیت خدمات ابری توسط دولت تدوین شده و انتشار یافته است. تمامی تامین کنندگان ملزم به رعایت این اصول هستند. سازمان های دولتی نیز باید در بهره گیری از خدمات ابری از رعایت این اصول اطمینان حاصل کنند. در ابر دولتی، چارچوبی نیز برای ارزیابی و تایید تامین کنندگان ارائه شده است. این چارچوب تامین کننده را از ابعاد فنی و سازمانی و همچنین از ابعاد مشخصات فنی محصول مورد ارزیابی قرار می دهد.
تا سال 2015 میلادی، 50 درصد از سرمایه گذاری های جدید دولتی در حوزه فناوری اطلاعات بستر ابری انتقال یافته است. بخش عمده ای از تامین کنندگان این بستر در حال حاضر شرکت های کوچک و متوسط هستند. البته در این بستر از خدمات تامین کنندگان بزرگی همچون آمازون برای ارائه خدمات AWS نیز استفاده شده است. در سال 2012 ابتدا اجازه ورود آمازون و گوگل به این بستر داده نشد. لیکن در سال 2013 میلادی آمازون به عنوان یکی از برترین ارائه دهندگان خدمات ابری در جهان به این بستر پیوست.
عناوین و مشخصات مجموعه خدماتی که توسط این بستر ارائه می شود بر روی یک بستر اینترنتی تحت عنوان Digital Marketplace [4]در اختیار سازمان های دولتی و حکومتی قرار گرفته است. در این پایگاه، سازمان ها می توانند براساس نیازمندی های خود به جستجوی خدمات پرداخته و خدمات مورد نیازشان را شناسایی و انتخاب کنند.
کره جنوبی
کره جنوبی یکی از پیشگامان در عرصه توسعه دولت الکترونیکی است. این کشور تا پایان سال 2016 میلادی، 750 خدمت را بر روی ابر دولتی ارائه نموده است. هدف از انتقال به ابر دولتی در این کشور بهینه سازی منابع و کاهش هزینه های بخش دولتی در حوزه فناوری اطلاعات بوده است. یکی از قابلیت های این کشور برای توسعه بسترهای ابر دولتی، تقویت و توسعه زیرساخت پهن باند براساس ارتباطات بسیار سریع همراه، بوده است. این کشور در زمره نخستین کشورهایی می باشد که نسل پنجم تلفن همراه را آزمایش کرده و در حال توسعه آن است.
یکی از اقدامات این کشور در حوزه خدمات ابر دولتی توسعه بستر برای پلتفرم به عنوان سرویس بوده است که محیطی مناسب برای استقرار برنامه های کاربردی ارائه شده به سازمان های دولتی را ارائه می کند. این بستر تضمین می نماید که برنامه های کاربردی با پلت فرم های مختلف می توانند به شکلی هماهنگ و منطبق با یکدیگر، توسط ارائه دهندگان خدمات در اختیار بخش دولتی قرار گیرند. این بستر به توسعه دهندگان برنامه های کاربردی برای بخش دولتی این امکان را می دهد تا برنامه هایی را استقرار نمایند تا طیف وسیعی از کاربران در سازمان های دولتی را پوشش دهند. این قابلیت راه حلی مناسب برای تنوع و تعدد پلتفرم ها در بخش دولتی بوده که نگهداری و به روزرسانی پلتفرم ها را تسهیل نموده و هزینه نگهداری آنها را کاهش می دهد. فعالیت های اجرایی برای توسعه این پلت فرم از سال 2014 میلادی با همکاری تعدادی از شرکت های نرم افزاری کره جنوبی آغاز شده است. این بستر که PaaS-TA نام دارد به استانداردسازی توسعه خدمات دولتی کمک بسیاری می کند. نسخه اولیه این پلت فرم در سال 2016 میلادی رونمایی شد و پس از دریافت بازخوردهای ذینفعان از بخش های مختلف، نسخه دوم آن در سال 2017 ارائه گردید.
دولت کره جنوبی پیش از این در سال 2008 میلادی، برای استانداردهای فعالیت های صورت گرفته در حوزه توسعه نرم افزارهای بخش دولتی، چارچوبی را تحت عنوان eGoVFrame عرضه نموده بود. این چارچوب مشتمل بر قواعد، الگوهای طراحی، رابط ها و کتابخانه ها از ابزارها و ماژول ها بوده است. تا سال 2017 این چارچوب در 702 پروژه بخش دولتی مورد استفاده قرار گرفته است و 6519 برنامه نویس آموزش های لازم را برای کار با این چارچوب فرا گرفته اند. اقدامی که دولت کره جنوبی برای توسعه این چارچوب و ترویج آن انجام داد، زمینه ای را برای آماده سازی شرکت های خصوصی برای مهاجرت به بستر ابری فراهم کرد. بستر PaaS-TA توسط همین شرکت ها توسعه یافته و به سرعت نیز توسط آنها مورد پذیرش قرار گرفته است. این بستر به صورت باز و عمومی بوده و تمامی شرکت ها می توانند بدان دسترسی داشته باشند.
کره جنوبی در فرصتی کمتر از دو سال توانست نسخه قابل قبول از بستر پلتفرم به عنوان سرویس را در بخش دولتی توسعه دهد، بررسی ها نشان می دهد این کشور در توسعه این پلت فرم به نکات کلیدی ذیل توجه نموده است:
- تمامی اعضای اکوسیستمی باید در توسعه پلتفرم مشارکت نموده و این مشارکت باید برای آنها منافع ملموسی دربر داشته باشد.
- خلاقیت باز یکی از الزامات اساسی برای توسعه این بستر می باشد.
- اکوسیستم و پلتفرم توسعه یافته در آن باید قابلیت توسعه را برای پاسخگویی به نیازمندی های جدید داشته باشد.
- ترویج فرهنگ به اشتراک گذاری دانش یکی از رموز موفقیت چنین طرح هایی در سطح ملی است.